22. The Prestige of History Evaporates!
બેફામ પાણી વાપરતાં આપણે આ લોકોની વ્યથા સમજી શકીશું ખરાં?
વિકાસના નામે પર્યાવરણ પર કેવો બળાત્કાર થઈ શકે છે એનું ઉત્તમ ઉદાહરણ પૂરું પાડે છે રાજસ્થાનનો માળવા પ્રદેશ.
અહીંના ઈતિહાસની ગૌરવપ્રદ ચાદરનાં લીરાં ઊડી રહ્યા છે. જંગલો આડેધડ કપાતાં એની ધરતીની લીલીછમ ચુંદડી બેશરમીથી ઉતારી લેવાઈ છે. એ ચુંદડીમાંથી આ ધરતીનું શર્મિલું સ્મિત ડોકાતું હતું. એની ગોદમાં ખુશી અને આનંદ લાડકાં બાળની જેમ ખેલતાં હતાં.
અહીંના ખેતરોમાં જાણે સોનું ઊગતું હતું. એના દિવસો ઉજાસથી સભર સભર હતા અને રાતો રંગથી ભરપૂર હતી. અહીંની સવાર ‘બનારસની સવાર’ કરતાં અને સાંજ ‘અવધની સાંજ‘ કરતાં પણ વધુ મદમાતી હતી.
પરંતુ પગલે પગલે પાણી પાતાં માળવાનું હૈયું આજે ટીપાં ટીપાં પાણી માટે તરસ્યું થઈ ગયું છે. એની મલકાતી લચકાતી કાયા રણના ઢૂવા અને ઢગલાઓમાં ફેરવાતી રહી છે. શહેર, કસ્બા અને ગામડાં ઠેર ઠેર તરડાતી ત્વચાની જેમ સુકાઈ રહ્યાં છે.
પાણી માટેની આ તરસ અને હેરાનગતિ ક્યાં સુધી?
અહીં ટેન્કરો અને બળદગાડાં પર સવાર થઈને પાણી આવે છે, આવતાં થોડુંક ઢોળાય છે અને ધરતીનું તરસ્યું ગળું છમકારો કરી ઊઠે છે.
આ પાણી આવે ત્યારે જ દેવાસ, ઈન્દોર, ધાર, ઝાબુઆ, રતલામ, મંદસૌર અને ઉજ્જૈન જેવાં ગામ-શહેરોની અનેક વસ્તીઓમાં ચૂલો જલે છે. પાણી માટેની આ તડપ જંગલોના વિનાશને પગલે જો માળવાની છે, તો આવતીકાલે દેશના કોઈ પણ ખૂણે આવેલા કોઇક તાળવા કે બાવળાની પણ થઈ જ શકે છે!
અનુસંધાન 